KIFUA KIKUU: UGONJWA UNAOUA ZAIDI YA WATU MILIONI 1 DUNIANI KILA MWAKA

Mgonjwa wa kifua kikuu akipatiwa matibabu.

KWA Tanzania, watu 120,191 hukisiwa kuwa na ugonjwa wa kifua kikuu kila mwaka, hii ni kutokana na taarifa ya Shirika la USAID ya mwaka 2007 na vifo vinavyotokana na ugonjwa wa kifua kikuu ni 32,000 kila mwaka hapa nchini Tanzania.

Takwimu za Shirika la Afya Ulimwenguni (WHO) zinaonyesha kuwa Tanzania ni ya 15 kati ya nchi 22 ambazo zimeathiriwa sana na ugonjwa huu na kwa mujibu wa takwimu za shirika hilo, kwa dunia nzima mwaka 2012 watu milioni 8.6 waliambukizwa ugonjwa wa kifua kikuu, na watu milioni 1.3 walifariki kwa ugonjwa huo wengi kutoka katika nchi
zinazoendelea.

Ugonjwa huu huathiri asilimia 98 ya watu katika nchi zinazoendelea ikiwamo Tanzania.

SIKU YA KIFUA KIKUU DUNIANI

Kwa nyakati tofauti, walimwengu wakiwamo wanasayansi walikaa na kukubaliana hivyo kuanzisha Siku ya Kifua Kikuu duniani, Machi 24.
Siku hiyo ni mahsusi kwa ajili ya kufanya mapitio kuhusu hali halisi ya mapambano dhidi ya ugonjwa huo.

KIFUA KIKUU NI NINI

Kitaalamu, unaelezwa kuwa ni ugonjwa wa kuambukiza kutoka mtu mmoja kwenda kwa mwingine kwa njia ya hewa.
Inaelezwa kuwa mtu menye vijidudu vya ugonjwa huo akihoa, kupiga chafya au kwa namna yoyote nyingine kurusha vitone vya makohozi yake kutoka katika mfumo wake wa hewa na kuvieneza hewani na mtu mwingine kumpata akivuta hewa ndani na hivyo kuingia katika mfumo wa hewa.

Ugonjwa wa kifua kikuu ni kati ya magonjwa matatu yanayotokea kwa kiasi kikubwa na kuwapata watu masikini zaidi.

CHANZO AU SABABU ZA KIFUA KIKUU

Ugonjwa huu husababishwa na bakteria waitwao, Mycobacteria tuberculosis.
Kuna aina nyingi za jamii hii ya Mycobacterium kama Mycobacteria tuberculosis (ambao husababisha kifua kikuu), Mycobacteria leprae (wao husababisha ugonjwa wa ukoma), Mycobacteria bovis (huathiri ng’ombe na binadamu), Mycobacteria afrikanum na wengineo.

Ugonjwa wa Kifua Kikuu unaweza kuathiri mapafu, mishipa ya fahamu, mifupa, mfumo wa mzunguko wa damu, ngozi, viunganishi vya mifupa (joints) na mfumo wa tumba zakuchuja vimelea vya maradhi(lymphatic system.

Mycobacteria bovis ambao huathiri ng’ombe, ni jami inayoweza kuambukiza pia binadamu kama atakula nyama au bidhaa zinazotokana na maziwa ya ng’ombe ambayo yameathirika na bakteria hawa.

Mazao mengine ya mifugo kama vile siagi, mtindi, maziwa yenyewe, cheese, ice cream na kadhalika, yanaweza kumdhuru mwanadamu endapo yalikuwa na virusi hao.

Aina hii ya bakteria huathiri mapafu, tezi (lymph nodes), tumbo na sehemu nyingine za mwili.
Wataalam wanaeleza kuwa asilimia 10 tu ya watu walio na bakteria hao jamii ya Mycobacteria tuberculosis hawapati ugonjwa huu wa Kifua Kikuu.

AINA ZA KIFUA KIKUU

Kuna aina kuu tatu za ugonjwa wa Kifua Kikuu;

-Kifua kikuu kinachosababisha madhara (active tuberculosis) – Huu hutokea pale ambapo bakteria waliopo mwilini wapo hai na kinga ya mwili imeshindwa kuwadhibiti hawa

bakteria wasisababishe madhara. Watu hawa wanaweza kumuambukiza mtu yoyote kifua kikuu kwa njia ya kuvuta pumzi kama watakohoa, kutema mate, kupiga chafya, kupiga kelele iwapo watafanya vitendo hivi karibu na watu wasio na ugonjwa huu.

-Ugonjwa usiosababisha madhara (inactive tuberculosis) – Kwa kitaalamu huu pia huitwa Latent TB. Hapa inaamaanisha kuwa kinga ya mwili imeweza kuwadhibiti bakteria na kuwafanya kushindwa kusababisha madhara.
Mtu mwenye Latent TB, hana dalili za ugonjwa huu, hajisikii mgonjwa na hawezi kuambukiza mtu mwingine ugonjwa wa kifua kikuu.

Aina hii inaweza kujirudia baadaye na kuathri sehemu ya juu ya mapafu na hivyo kusababisha kikohozi cha kawaida ambacho baadaye huongezeka na kusababisha kikohozi cha damu au makohozi, homa, kupungua hamu ya kula, kupungua uzito bila sababu ya msingi na kutokwa jasho kwa wingi kuliko kawaida wakati wa usiku.

-Ugonjwa uliosambaa mwilini (milliary tuberculosis) – Hii hutokea pale ambapo kinga ya mwili imepungua na kusababisha ugonjwa wa kifua kikuu kuenea kupitia damu hadi sehemu nyingine za mwili kama mifupa, mishipa ya fahamu, ngozi, figo, kibofu cha mkojo, ngozi ya moyo (pericadium), mfumo wa uzazi, viunganishi vya mifupa (joints) na lymphatic system. Husababisha homa, kupungua hamu ya kula, kuchoka na kupungua uzito.